BİRİNCİ BÖLÜM: İLK KADİM DÖNEM

Çin edebiyatı, üç bin yıllık geçmişiyle dünyanın en eski ve köklü edebiyatlarından biridir. Edebiyatçılar ve tarihçiler, bu uzun dönemi yazıldıkları zaman dilimlerine göre üç ana sınıfa ayırmıştır: İlk Kadim Dönem (İlk Çağ Edebiyatı), Orta Kadim Dönem (Orta Çağ Edebiyatı) ve Yakın Kadim Dönem (Yakın Çağ Edebiyatı). Bu eserler, yazıldıkları dönemin sosyo-kültürel durumunu ayrıntılı bir biçimde yansıtarak, günümüze ışık tutan yazılı kaynaklardır. Özellikle İlk Kadim Dönem, Çin kültürünün ve felsefesinin temellerinin atıldığı bir dönemi simgeler. Çin mitolojisi ve Çince karakterlerin temeli de bu dönemde atılmıştır.

İLK KADİM DÖNEM’İN ÖZELLİKLERİ

İlk Kadim Dönem, Çin kültüründe önemli bir yere sahiptir. İmparator Wei Wen (220-226), “Tarih Denemeleri”nin “Tezler” bölümünde edebiyatın önemini şu şekilde vurgulamıştır: “Şüphesiz ki yazı ve edebiyat, bir ülkenin yönetimindeki büyük bir dava ve ebediyete uzanan yüce bir iştir.” İmparatorluk memuriyet sınavlarında da edebi bilgi büyük bir rol oynamaktadır. Memur adaylarından ileri seviye şiirler yazmaları ve makaleler sunmaları beklenmiştir. Çünkü memurun ülke yönetiminde görev alabilmesi için entelektüel açıdan kendini yetiştirmiş olması gerektiğine inanılmıştır.

Bu dönem MÖ üçüncü yüzyılı kapsar ve iki ana alt döneme ayrılır: İlki, Qin Hanedanlığı öncesi dönemdir ve Shang Hanedanlığı (MÖ 1600-MÖ 1046), Batı Zhou Hanedanlığı (MÖ 1046-MÖ 771), İlkbahar ve Sonbahar Dönemi (MÖ 770-MÖ 476) ile Savaşan Devletler Dönemi (MÖ 475-MÖ 221) içerir. Bu dönemde, düz yazı alanında büyük örnekler verilmiş ve Çin felsefesinin, savaş sanatlarının ve siyasetinin temelleri atılmıştır. Çin kültürünün mihenk taşlarından olan Konfüçyüs de bu dönemde eserlerini yazmıştır. Felsefede büyük ilerlemeler kaydedilmiş olmasının yanı sıra, ilk şiir ve halk şarkıları derlemeleri de bu dönemde yapılmış olup edebiyatta da büyük ilerleme kaydedilmiştir.

İkincisi ise Qin-Han Hanedanlığı dönemi; Qin Hanedanlığı (MÖ 221-MÖ 206), Batı Han Hanedanlığı (MÖ 206-MS 25) ve Doğu Han Hanedanlığı (MS 25-MS 220) dönemlerini kapsamaktadır. Han Hanedanlığı dönemi, Çin’in en parlak dönemlerinden biridir ve kültürün temellerinin pekiştiği bir süreçtir. Bu dönemde tarih ve şiir alanında önemli eserler kaleme alınmış, günümüz Çin edebiyatında hâlâ kullanılan yazım üsluplarının temelleri atılmıştır. Çin edebiyatının önde gelen isimlerinden Lu Xun, “Qin-Han Kültürünün Ruhu” başlıklı makalesinde, bu dönemin edebi üslubunu “kapsayıcı ve güçlü”, ruhunu ise “derin ve görkemli” olarak nitelendirmiştir.

İLK KADİM DÖNEMDEKİ EDEBİ ESERLER

İlk Kadim Dönem’de en çok felsefi metinler ve çalışmalar öne çıkmıştır. Bu metinler, Çin kültürünün ve düşünce yapısının temellerini atmış eserlerdir. Başlıca felsefi eserler arasında “Konfüçyüs’ten Seçmeler”, “Laozi”, “Zhuangzi” ve “Mengzi” yer alırken, dönemin en çok tartışılan eserlerinden biri de “Sunzi’nın Savaş Sanatı”dır. Konfüçyüs tarafından derlenen ve ilk şiir derlemesi olan “Şiir Klasiği” ve ilk mitoloji derlemesi “Dağlar ve Denizler Klasikleri” ise, bugün hala Çin okul müfredatında yer almakta ve üniversitelerde araştırma konusu olmaktadır. Batıda büyük yankı uyandıran ve Çin’in tanınmasında önemli bir rol oynayan "Konfüçyüs'ten Seçmeler" ile "Sunzi’nın Savaş Sanatı", içerik olarak şu şekilde özetlenebilir:

Konfüçyüs’ten Seçmeler

“İçinde fikir olmayan bilgiyi edinmek zaman kaybıdır; bilgiyle desteklenmeyen fikir ise tehlikelidir.”

Konfüçyüs (MÖ 551-MÖ 470) Lu hükümeti zamanında doğup büyümüş ve devlet memuru olarak görev yaparken düşüncülerini yaymak için Çin içinde farklı devletleri gezip politik ve etik görüşlerini yaymaya çalışmıştır. “Konfüçyüs’ten Seçmeler” kitabı halka, liderlere öğüt niteliğinde yazılmış olup üslubu oldukça öz ve sade ama bağlam olarak da bir o kadar derin bir eserdir. Görgü kuralları, eğitimde eşitlik ve hayırseverlik konularına sıkça değinen Konfüçyüs, görüşlerini üç bin öğrencisine aktarmış, ama asıl hedefi olan görüşlerini tüm Çin’e yayma görevini o zaman için başaramadığı düşünerek vefat etmiştir.

Sunzi’nın Savaş Sanatı

"Savaşlar, bir devletin en büyük meselelerindendir; yaşam ve ölümün belirlendiği, varlık ve yokluk yolunun çizildiği bir alandır. Bu yüzden son derece dikkatle incelenmesi gerekir."

Sunzi (MÖ 545-MÖ 470) yılları arasında Bahar ve Güz Dönemi'nde yaşamış bir askeri stratejisttir. Kaleme aldığı “Savaş Sanatı” bilinen en eski askeri kitaptır. Savaş stratejilerini felsefi alt metinle anlatmış, bu döneme özgü olarak kullandığı üslup da yine oldukça öz ve sadedir. Kitapta savaşın ilkelerini, savaş öncesi hazırlıkları, savaş stratejilerini adeta rehber niteliğinde oldukça detaylı ve katmanlara ayırarak anlatmıştır. Bu sebeple günümüzde de geçerliliğini koruyabilmiştir. Mao Zedong da ordularına yaptığı konuşmalarda sıklıkla Sunzi’dan alıntılar yapmış, etik ve taktik olarak Sunzi’dan yararlanmıştır .

Çin Kadim Edebiyat’ın en büyük özelliği, Çin kültürünün hangi temel değerler üzerine kurulduğunu ortaya koymasıdır. Aynı zamanda, tarihsel süreçte bazı ilkelerin ve değerlerin neden değişmek zorunda olduğunu da kavramamıza yardımcı olmaktadır. Geçmişi ve geleceği anlamlandırma çabasında, bu eserler doğru analizlerle günümüzde yaşanan anlam krizini bir ölçüde hafifletebilecek niteliğe de sahiptir.

Ekin YEŞEREN

爱勤

Kaynakça / 参考文献:

  1. 王子今.秦汉时期的历史特征与历史地位[J].石家庄学院学报,2018,20(04):42-48.

  1. 于泽民，郭荣伟等著.《孙子》战略纵横.长江文艺出版社.2016.12

  1. Yao Dan. Çin Edebiyatı.Kaynak Yayınları, 2016

[4]Li Chunyu. Eski Çağlardan Günümüze Çin Edebiyatı.Kaynak Yayınları,2020

[5]John Keay. Çin Tarihi. İnkılap Yayınları,2020