TAİYUAN, 21 Nisan (Xinhua) -- "Şu dümdüz, verimli topraklara bakın. Birkaç yıl öncesine kadar buranın çukurlarla dolu, engebeli bir maden arazisi olduğu kimin aklına gelir?" diyor restorasyon görevlisi Ma Baosheng, restorasyonu tamamlanmış madene bakarken.
Madencilik faaliyetleri, ülkenin ekonomik kalkınma sürecinde sosyal ilerlemeye yönelik zorunlu kaynakları sağladı. Ancak ardında da çok sayıda terk edilmiş maden kaldı.
Bu maden sahaları sadece ekolojik çevreye zarar vermekle kalmadı, aynı zamanda bitki örtüsünün tahrip olması ve toprak kirlenmesi gibi çok sayıda olumsuz ekolojik etkiye de yol açtı.
Çin'in kuzeyindeki Shanxi eyaletinin Yangquan kenti maden kaynakları açısından oldukça zengin. Burada geçmişte yürütülen kapsamlı madencilik çalışmalarından geriye acilen iyileştirilmesi gereken pek çok terk edilmiş maden sahası kalmış. Yangquan kentinin Jiaoqu ilçesine bağlı Xinanyu köyündeki terk edilmiş maden de bunlardan biri.
Jiaoqu ilçesinin Doğal Kaynaklar Bürosu'nda ekolojik restorasyon görevlisi olan Ma, eskiden bu maden sahasından ateş kili çıkarıldığını söylüyor. Bu üstünkörü ve düzensiz madencilik çalışmaları bölgenin özgün topoğrafyasına ciddi zarar vermiş.
Madensel atık ve molozların gelişigüzel çevreye atıldığını, ana kayanınsa örtüsüz kalarak dış etkilere maruz hale getirildiğini belirten Ma, çok geniş arazilere zarar verilerek israf edildiğini söylüyor. Ma, bunlar sonucunda ciddi toprak erozyonu yaşandığını, arazi kullanılabilirliğinin tamamen ortadan kalktığını ve jeolojik çevrenin ciddi şekilde bozulduğunu belirtiyor.
2023'te Shanxi'nin önde gelen ekolojik koruma ve restorasyon fonunun desteğiyle Jiaoqu ilçesindeki bu terk edilmiş madenin ekolojik restorasyonu başladı.
Shanxi Eyaleti Doğal Kaynaklar Departmanı'nın verdiği bilgilere göre bu süreçte Shanxi eyaleti, Beijing-Tianjin-Hebei bölgesinin çevresindeki önemli kentler, Fenwei Ovası ve Sarı Nehir Havzası etrafındaki kilit öneme sahip alanlarda tarihi madenlere yönelik dört grup restorasyon projesini başarıyla gerçekleştirdi.
Toplam 2,076 milyar yuanlık bir yatırımla 6.900 hektarlık bir alandaki yaklaşık 2.400 maden sahası restore edildi.
Shanxi eyaletinin terk edilmiş madenleri rehabilite etme çabaları, Çin'in bu sahaları ekolojik olarak restore etme konusundaki kararlılığının küçük bir örneğini teşkil ediyor.
Son yıllarda ekolojik çevreyi onarmak ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek amacıyla terk edilmiş madenlerin güçlü şekilde ekolojik restorasyondan geçirilmesine yönelik pek çok strateji benimseyen Çin, madencilik faaliyetlerinin dünyanın çehresinde açtığı "yaraları" iyileştirmeye koyuldu.
Uzmanlar terk edilmiş madenlerin ekolojik restorasyonunun, önemli düzeyde finansal yatırım gerektirdiğini söylüyor. Çin de bu fon ihtiyaçlarını karşılayabilmek için farklı birçok yatırım mekanizması benimsemiş durumda.
2019 yılında Madenlerin Ekolojik Restorasyonunu Teşvik için Piyasa Tabanlı Yaklaşımların Araştırılmasına Yönelik Görüşler başlıklı belgeyi yayımlanan Doğal Kaynaklar Bakanlığı, madenlerin ekolojik restorasyonu projelerinin uzun süredir devam eden borçlarına ve yetersiz yatırım sorunlarına el attı.
Özel sektör yatırımlarını çekme konusunda açık bir teşvik politikasını ortaya koyan bu belge, piyasa odaklı bir faaliyet modeline ve restorasyon çabalarının bilimsel yönetimine destek veriyordu. Bu politika, yönetişim modellerinde atılım yaratarak piyasa katılımını yeniden canlandırdı.
2021 yılında Çin Devlet Konseyi Genel Ofisi'nin yayımladığı Özel Sermayenin Ekolojik Koruma ve Restorasyona Katılımının Teşviki ve Desteklenmesine Yönelik Görüşler adlı belgeyle maden restorasyonuna dair finansal sübvansiyonlar, finansal destek ve vergi teşvikleri gibi konular daha da açıklığa kavuşturuldu.
Çin'in merkezi hükümeti de geçmişte terk edilmiş madenlerin ekolojik restorasyonuna büyük önem veriyor.
Merkezi hükümet bu bağlamda son yıllarda özel fonlar tahsis ederek Yangtze Nehri ve Sarı Nehir gibi kilit öneme sahip nehir havzalarının yanı sıra Beijing-Tianjin-Hebei bölgesi, Fenwei Ovası ve Qinghai-Tibet Platosu gibi kritik bölgelerdeki restorasyon çabalarını destekliyor.
Merkezi hükümet, 2022 yılından bu yana geçmişte terk edilmiş madenlere yönelik 49 yerel pilot restorasyon projesinin uygulanmasına destek vermiş durumda.
Taiyuan Teknoloji Üniversitesi Jeoloji ve Topoğrafya Mühendisliği Yüksekokulu'nda profesör olan Hu Haifeng, "Terk edilmiş madenlerin ekolojik rehabilitasyonunda bilimsel yöntemleri kullanarak sahaya özel koşulları dikkate alan, hedefli stratejiler benimsemek zorundayız. Karmaşık arazi yapısına sahip ve ciddi ekolojik zarara uğramış madenlerde mühendislik tabanlı yaklaşımlardan yararlanmalıyız" dedi.
Hu, "Eğimli arazilerin yeniden şekillendirilmesi, çukurların doldurulması ve bitki örtüsü restorasyonu gibi önlemler jeolojik tehlikelerin ortadan kaldırılmasına ve ekolojik fonksiyonların yeniden kazandırılmasına yardımcı olabilir. Aynı zamanda arazinin yeniden bozulmaması için restorasyon sonrası izleme ve yönetim faaliyetleri de güçlendirilmelidir" ifadelerini kullandı.
Sektör uzmanları, nispeten daha az ekolojik zarara uğramış, doğal olarak iyileşebilecek sahaların restorasyonunun yapay önlemlerle desteklenebileceğini, ancak bu tür sahaların iyileştirilmesinde doğal yenilenmenin esas alınması gerektiğini vurguluyor.
Verilere göre Çin, 2016 yılından bu yana geçmişte terk edilmiş madenlerden etkilenen 3 milyon hektardan fazla alanın restorasyonunu tamamlamış durumda.
Ma, "Rehabilite edilmiş bu maden sahaları bir tür deneme alanına dönüştü. Kısa süre içinde bu sahalarda çeşitli ürünler yetiştirilecek. Dolayısıyla terk edilmiş madenlerin ümit vadeden topraklara dönüştüğünü söyleyebiliriz" dedi. ■