Tüm Dünya bir yandan Rusya-Ukrayna krizi nedeniyle, enerji ve gıda sorunlarıyla karşılaşırken, pandemi sorunlarıyla mücadele eden Çin’de yaşanan üretim aksaklıkları arz krizi derinliğini artıran bir diğer unsurdur.
Çin’de yaşanan arz sorunlarının özellikle ara malı ithalatı yaptığımız ülke olması nedeniyle ülkemizde de üretim üzerinde önemli etkiye sahiptir. Çin’de meydana gelen fiyat artışları veya lojistik problemler üretimde aksamalara neden olurken, Çin’de pandemi nedeniyle üretim aksamaları sorunun daha da derinleşmesine neden olmaktadır. TÜİK verilerine göre Ocak-Nisan döneminde Çin ithalatta 2. Partnerimiz durumunda ve toplam ithalatımız 13 milyar 182 milyon USD.Sadece Nisan 2022 ayı Çin’den yapılan ithalat tutarı 3 milyar 294 milyon dolardır. Bu verilere göre, Çin ekonomisindeki gelişmelerin bizi etkilememesi mümkün değildir.
Şimdi gelelim Çin ile ilgili son verilere; Caixin tarafından hazırlanan hizmetler satın alma yöneticileri endeksi (PMI), Mart ve Nisan aylarının ardından Mayıs ayında da 50 puan olan başa baş seviyesinin altında kalarak daralmaya işaret etti. Hizmetler sektörü için istihdam alt endeksi Mayıs ayında Şubat 2021'den bu yana görülen en düşük seviye olan 48,5 puana indi. Nisan ayında istihdam endeksi 49,3 puan olmuştu. Çin Başbakanı Sn Li’nin Çin ekonomisinde tablonun 2020’den kötü olduğunu açıklaması da durumu gözler önüne sermektedir. Çin Başbakanı Li Keqiang, ülke ekonomisinin bazı açılardan pandeminin başladığı 2020 yılından daha kötü durumda olduğunu belirterek ikinci çeyrekte ülkede işsizlik oranının düşürülmesi gerektiğine dikkat çekti. Bu durumda sorunların pek de kısa zamanda düzelmeyeceğini söylemek yanlış olmayacaktır. Çin’de hava yolu yolcu trafiğinin Nisan’da %84,6 civarında azaldığını düşünürsek durgunluğun etkisini de anlamış oluruz. Nisan ayında Çin’de ham çelik üretiminin yıllık %5.2 düşüşle 92.8 milyon tona indiğini söyleyen Worldsteel, bulgularımızı desteklemektedir.
Bu tarz veriler ışığında birçok uluslar arası yatırım kuruluşları Çin’in büyüme tahminlerini de düşürmektedirler. Çin'in COVID Sıfır politikasının Nisan ayında ekonomik aktiviteye verdiği zarar UBS ve JPMorgan'ın Çin için büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etmelerine yol açtı.UBS, Çin ekonomisi için 2022 yılı GSYH büyüme beklentisini yüzde 4,2'den yüzde 3'e indirdi. Nisan ayındaki COVID kapatma, karantina tedbirlerini ekonomiye zarar verdiğini belirten UBS, Nisan-Haziran döneminde Çin ekonomisinde yıllık büyümenin yüzde 1,4'e yavaşlayacağını öngördüklerini de belirtti.
JPMorgan da yayınladığı raporda ikinci çeyrekte derin bir daralma yaşanacağını tahmin ederek, Çin için 2022 yılı ekonomik büyüme beklentisini yüzde 4,3'ten yüzde 3,7'ye düşürdü. Moody’s de Çin için 2022 yılı GSYH büyüme tahminini yüzde 5,2'den yüzde 4,5'e indirdi.
Bu gelişmelerin yanında Çin-Tayvan gerginliği, yapılan Çin-Rusya tatbikatları, Çin savaş uçaklarının Tayvan hava sahasını ihlal etmesi gibi olaylar, gerginliği daha da fazla artırmaktadır.
Son günlerde bazı güzel haberleri de almaktayız. Örneğin, Çin'in finans merkezi Şanghay'da karantinanın sona ermesinin ardından başkent Pekin'de de normalleşme yönünde yeni kararlar alındı. Şehirde bazı bölgeler dışında toplu taşıma kullanımı ve restoranlarda mekan içi hizmet yeniden başlayacak. Böylece bazı salgın önlemleri gevşetilmeye başlandı. Ayrıca Çin Sanayi ve Bilişim Bakanlığı’ndan açıklanan verilere göre, 1-18 Mayıs döneminde, ülkedeki 15 başlıca işletme tarafından üretilen araç sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 32 düşerek 680 bine geriledi. Ancak söz konusu düşüş oranı, nisan ayına kıyasla yaklaşık 20 puan daraldı. Dolayısıyla üretimdeki düşüş hız kesmeye başlamış görünüyor. Kaldı ki, Çin'de imalat sektörü aktivitesi Mayıs ayında, Nisan ayında görülen son 26 ayın en düşük seviyesinden toparlandı. Bu toparlanmaya rağmen Caixin/Markit İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Mayıs ayında da daralmaya işaret etti. Mayıs ayında imalat PMI, COVID-19 tedbirlerinin gevşetilmeye başlamasının etkisiyle daha yavaş bir daralma ortaya koydu. Nisan ayında 46,0 olan imalat PMI, Mayıs ayında 48,1 seviyesinde gerçekleşti. Ekonomistler de imalat PMI'nın 48,0 olmasını bekliyorlardı.
Çin'de sanayi şirketlerinin karları, Şanghay ve başka kentlerde de uygulanan COVID-19 karantina, kapatma tedbirlerinin etkisiyle Nisan ayında düştü. Çin Ulusal İstatistik Bürosu verilerine göre Nisan ayında sanayi şirketlerinin karları yüzde 8,5 düştü. Sanayi şirketlerin karları Mart ayında yüzde 10,6 artış göstermişti.Yılın ilk 4 ayında ise sanayi şirketlerinin karları sadece yüzde 3,5 arttı. İlk 3 ayda artış yüzde 8,5 olmuştu.
Ulusal İstatistik Bürosu'nun kıdemli uzmanlarından Zhu Hong yaptığı değerlendirmede, bazı sektörlerin karantina, kapatma tedbirlerinden ciddi şekilde etkilendiklerini, en çok etkilenen sektörün otomotiv imalatı olduğunu belirtti.
İmalat sektörü şirketlerinin karları Nisan ayında yüzde 6,7 düştü. İlk 4 ayda imalat sektörünün karları yüzde 8,3 azaldı. lİk 3 ayda düşüş yüzde 2,1 seviyesindeydi.
Tüm bu veriler global üretim üssü konumunda olan Çin’de işlerin henüz yoluna girmediğini, açık bir şekilde göstermektedir. Bu gelişmelerin yansımasını aynen yaşamamız büyük bir ihtimaldir. Ara malı tedariğinde gerek lojistik gerekse tedarik anlamında zorluklar yaşamaya bir süre daha devam edeceğiz gibi görünüyor. Tayvan krizi derinleşirse ekonomiye yansımaları çok daha ciddi olabilir.