Hala kesinlik arayışında olan bir dünyada, Çin'in Beş Yıllık Planları bir yön duygusu sundu; sistematik planlamayı cesur yeniliklerle, yeni kaliteli üretim güçleriyle, yeşil dönüşümle ve yerel ilerlemeyi küresel iş birliğiyle birleştiren bir yön duygusu. PEKİN, 19 Ekim (Xinhua) -- Bu yıl, Çin'in 14. Beş Yıllık Planı'nın (2021-2025) tamamlandığı yıl. Bu plan, ülkeyi küresel belirsizlikler arasında yönlendirirken son beş yıldır büyümeyi sürdürüp inovasyonu canlandırıyor. Tekrarlayan jeopolitik çatışmalar, yükselen küresel enflasyon ve artan ticaret korumacılığı gibi küresel zorluklara rağmen, Çin ekonomisinin 14. Beş Yıllık Plan döneminde 35 trilyon yuandan (4,9 trilyon ABD doları) fazla genişlemesi ve her yıl ortalama küresel büyümenin yaklaşık yüzde 30'unu oluşturması öngörülüyor. Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin 20. Genel Kurulu'nun pazartesi günü, 15. Beş Yıllık Plan (2026-2030) için önerileri görüşmek üzere planlandığı göz önüne alındığında, ülkenin Beş Yıllık Planları aracılığıyla dünyaya yeni bir ivme kazandırmaya devam ederken kalkınma yolunda nasıl ilerlediğini düşünmek için uygun bir zaman. DAYANIKLILIK TEMELLERİ Son beş yılda ve daha uzun bir tarihsel süreçte, Çin'in belirsizliklerle başa çıkma yeteneği, Beş Yıllık Planlarında belirtilen yolda kaydedilen istikrarlı ilerlemeyle güçlendi. Değişen ekonomik ve sosyal gerçeklere dayanan bu planlar, Çin'in modernleşmesinin her aşaması için hedefler, stratejik öncelikler ve uygulanabilir yollar belirliyor ve ülkeyi sürekli, uyarlanabilir ayarlamalar yoluyla yönlendiriyor. Örneğin, yoksulluğun azaltılması, 1980'lerden bu yana Çin'in Beş Yıllık Planlarında önemli bir yer tutuyor. Örgütlü ve geniş çaplı çabalar dikkat çekici sonuçlar elde etti: Kırsal yoksulların sayısı 1978 sonunda 770 milyondan 2012'de 98,99 milyona düştü, kırsal yoksulluk oranı ise yüzde 97,5'ten yüzde 10,2'ye geriledi. Bir çiftçi, 14 Ekim 2025'te Çin'in kuzeybatısındaki Ningxia Hui Özerk Bölgesi'nin Yinchuan kentindeki Yongning İlçesi'ne bağlı Minning Kasabası'nda şaraplık üzüm hasadı yapıyor. (Xinhua/Yang Zhisen) Bu başarıların üzerine Çin, 13. Beş Yıllık Plan döneminde "hedefli yoksulluk azaltma"ya odaklandı ve tarihsel olarak planın son yılı olan 2020'de aşırı yoksulluğu ortadan kaldırdı ve BM Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi'nin yoksulluk azaltma hedefini planlanandan çok önce karşıladı. 14. Beş Yıllık Plan kapsamında, çabalar bu kazanımların pekiştirilmesi ve genişletilmesine kaydırıldı. Yoksulluktan kurtarılanlar arasında istihdam istikrarlı bir şekilde 30 milyonun üzerinde kalırken, bu yılın Temmuz ayına kadar tekrar yoksulluğa düşme riskiyle karşı karşıya olan 6 milyondan fazla kişiye hedefli destek sağlandı. Ekvador'un Çin'e eski ticaret danışmanı Hector Villagran-Cepeda, "Bu değerli deneyimler, Küresel Güney ülkeleri için öğrenmeye değer," dedi. Villagran-Cepeda, Çin'in yoksulluk yönetimi konusundaki deneyimlerini daha fazla paylaşmasını ve modern kalkınma yaklaşımlarının kırsal kesimde canlanmayı ve yoksulluğun azaltılmasını nasıl sağlayabileceğini göstermesini umduğunu belirtti. Uzun vadeli vizyonu zamanında yapılan ayarlamalarla birleştiren Beş Yıllık Planlar, Çin'in gelişimini sağlamlaştırmış ve dayanıklılığını artırmış, ülkenin uluslararası ortamda yaşanan dramatik değişimler ve dış şoklara rağmen istikrarlı büyümesini sürdürmesini sağlamıştır. BELİRSİZLİKLER ORTASINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR İŞ BİRLİĞİ 14. Beş Yıllık Plan'ın bir diğer önemli odak noktası olan Çin'in yüksek standartlarda açılıma bağlılığı, artan korumacılığa ve küresel ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerine rağmen uluslararası iş birliğini sürdürmesini sağlıyor. "Risk azaltma" ve "tedarik zinciri güvenliği" bahanesiyle bazı Batılı ülkeler gümrük vergilerini artırdı, ihracat kontrollerini sıkılaştırdı ve yüksek teknoloji ticaretini kısıtladı. Bu adımlar küresel piyasaları istikrarsızlaştırdı ve gelişmekte olan ülkelerin büyüme fırsatlarını kısıtladı. Bu eylemler, yeni uluslararası iş birliği biçimlerine duyulan ihtiyacın altını çiziyor. Güney-Güney işbirliğinde kilit bir oyuncu olan Çin, Kuşak ve Yol işbirliği ve diğer çok taraflı mekanizmalar aracılığıyla Küresel Güney'de kalkınmayı teşvik ederek hem kendisi hem de ortakları için somut faydalar sağlamıştır. Çin Ticaret Bakanlığı'na göre, Çinli işletmelerin Kuşak ve Yol ortak ülkelerinde üstlendiği projelerden elde edilen gelir, 2025'in ilk dört ayında bir önceki yıla göre %5,2 artarak 37,99 milyar dolara ulaştı. Aynı zamanda, yeni imzalanan sözleşmelerin değeri de bir önceki yıla göre %17,4 artarak 64,54 milyar dolara ulaştı ve ülkenin dış ticaretini etkili bir şekilde güçlendirdi. Bu arada Çin, 160'tan fazla ülkeye kalkınma yardımı yaparak ekonomik koridorlar, demiryolları, elektrik şebekeleri ve hastaneler inşa ederek binlerce kişiye iş imkânı sağladı ve yerel toplulukların geçim kaynaklarını iyileştirdi. 5 Mayıs 2023'te çekilen bu fotoğraf, Çin'in Hunan Eyaleti'nin Huaihua şehrinde düzenlenen Birinci Hunan (Huaihua) RCEP Ekonomi ve Ticaret Fuarı'nın mekanını gösteriyor. (Xinhua/Yu Chunsheng) Çin ayrıca, katılımcı ülkelerde küresel ticaret akışlarının daha sorunsuz işlemesini sağlayan ve ekonomik büyümeyi teşvik eden Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP) gibi çok taraflı platformlara da aktif olarak katılmaktadır. Kamboçya'daki Phnom Penh Kraliyet Üniversitesi Uluslararası Araştırmalar ve Kamu Politikası Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olan Thong Mengdavid, "Artan korumacılık ve jeopolitik belirsizliklerin yaşandığı bir dönemde RCEP, çok taraflı iş birliğinin bir simgesi olarak ortaya çıktı" dedi. Başarısının ticaret engellerini azaltmasında ve son üç yılda malların yüzde 90'ından fazlasına uygulanan tarifelerin kesildiği veya kaldırıldığı kesintisiz bir ekonomik bölge yaratmasında yattığını söyledi. "Çin'in devam eden güçlü desteği ve tüm üyelerin sarsılmaz bağlılığıyla RCEP, bölgesel büyümeyi yönlendirmek ve önümüzdeki yıllarda küresel ticaret ortaklıkları için bir ölçüt oluşturmak için iyi bir konumdadır" diye ekledi. CESUR YENİLİKLER İLERLEMEYİ SÜRÜKLER Beş Yıllık Planların dikkatli ve metodik planlaması, cesur inovasyona olan bağlılıkla birleşiyor. Çin, 14. Beş Yıllık Plan döneminde inovasyonu modernizasyon çalışmalarının merkezine yerleştirdi ve imalattan sağlık hizmetlerine, ulaştırmadan finansa kadar uzanan sektörleri güçlendirerek dünyanın en gelişmiş yapay zeka ekosistemlerinden birini kurdu. Çin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Akademisi'ne göre, ülkenin temel yapay zeka endüstrisi 2023 yılında 578,7 milyar yuan (81,2 milyar dolar) büyüklüğe ulaşacak. Bir ziyaretçi, 14 Ekim 2025'te Çin'in başkenti Pekin'de kadınlar ve kız çocukları için dijital ve akıllı güçlendirme alanında Çin'in kaydettiği ilerlemeyi sergileyen bir sergi sırasında yapay zeka destekli etkileşimli bir ekranın fotoğraflarını çekiyor. (Xinhua/Zhang Yuwei) 14. Beş Yıllık Plan'ın ikinci yarısında, yapay zeka modeli DeepSeek, küresel emsalleriyle karşılaştırılabilir, hatta onları aşan performans seviyelerine ulaşırken, çok daha az bilgi işlem kaynağı tüketerek muhteşem bir çıkış yaptı. Microsoft CEO'su Satya Nadella, DeepSeek'in "gerçek yeniliklerini" kabul ederek, "hem çıkarım-zamanlı hesaplamayı yapan açık kaynaklı bir modeli gerçekten etkili bir şekilde nasıl oluşturdukları hem de süper hesaplama verimliliği açısından son derece etkileyici" olduğunu belirtti. Çin, Deepseek'in yanı sıra bir dizi çığır açıcı teknolojik başarıya da imza attı: Dünyanın ilk dördüncü nesil nükleer santralini ticari faaliyete geçirmek, Tiangong uzay istasyonunu tamamlamak ve Ay'ın karanlık yüzünden ilk kez Ay'a toprak getirmek gibi. Hala kesinlik arayışında olan bir dünyada, Çin'in Beş Yıllık Planları bir yön duygusu sundu; sistematik planlamayı cesur yeniliklerle, yeni kaliteli üretim güçleriyle, yeşil dönüşümle ve yerel ilerlemeyi küresel iş birliğiyle birleştiren bir yön duygusu. Kırgızistan'ın eski Çin Büyükelçisi Kanaiym Baktygulova, Çin'in son beş yıldaki kayda değer ilerlemesinin "küresel ekonomik büyümeyi, teknolojik inovasyonu ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik ederek küresel düzen üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu" söyledi.